Lala NAGHİYEVA
Göç Diplomasisi, devletlerin sınır ötesi nüfus
hareketliliğini yöneltmek için diplomatik araçları, süreçleri
ve prosedürleri kullanmasıdır. Devlet aktörlerinin
çıkarlarının ve gücünün göç sistemlerindeki
konumlarından nasıl etkilendiğini, yani ne ölçüde göç
gönderen, göç alan veya transit devlet olduklarını
belirlemek için uluslararası ilişkilerde Realist yaklaşımlar
üzerinden ele alınmaktadır.
Göç akımlarını azaltmak veya teşvik etmek yönünde
hükümetler arası antlaş- malar, bazı devletlerin
vatandaşlarına ayrıcalıkların tanınması, “misafir işçi” veya
geçici emek göçü ile ilgili planların hazırlanması, yabancı
uyrukluların sınır dışı edilmesi gibi durumlar göç
diplomasisinin ilgi alanı olarak bilinmektedir. Ayrıca
devletlerin güvenlik için geri iade (extradition)
antlaşmaları da bu diplomasi türünün bir parçası olarak
yer almaktadır.
Göç diplomasisi, devletlerin uluslararası sistemde kendi
güç ve çıkarları peşinde koşarken mültecilerin (refugees),
işçi göçmenlerin (labor migrants) veya diasporaların
(diasporas) kullanımını kapsayabilir. Başka deyişle, zorunlu
göç, emek göçü ve diasporalar göç diplomasisinin
şekillenmesinde önemli role sahiptir.
Göç diplomasisinin biçimlenmesinde zorunlu göç örneği olarak Arap Bahar’ından
sonra Suriyelilerin Ürdün ve Türkiye’ye yerleşmesi Avrupa Birliği ile Türkiye ve
Ürdün’ünün diplomatik ilişkilerini de etkilemiştir. Bunun asıl nedenlerinden biri
Avrupa Birliği ülkelerinin göçmen grupların Avrupa sınırlarını geçmelerini önlemekti.
Göç diplomasisini etkileyen unsurlardan biri de emek göçüdür. Bunun da en yaygın
örneklerinden biri “misafir işçi (guest worker)”lerdir. Almanya tarafından hazırlanan
programa göre 1955-1973 yılları arasında Türkiye’den iş gücünün Almanya’ya gitmesi
için Türkiye ile antlaşmaların yapılması da bir göç diplomasisi örneğidir.
Ayrıca 1942 tarihli “Bracero Programı” da Meksikalı erkek işçilerin kısa dönemlik
ABD’ye çalışmak için gitmesini temin etmiştir. Bu da tarihte bir diplomatik anlaşma
olarak görülmekte ve göç diplomasisinin örnekleri sırasında yer almaktadır. Ayrıca
Mısır’ın Körfez ülkeleri ile “rapprochement (yakınlaşma)” sağlamak amacıyla bu
ülkelere emek göçü vermesi de göç diplomasisi açısından değerli bir örnektir.
Göç diplomasisinin bir diğer etkeni olarak da diasporalar görülmektedir.
Günümüzde devlet-diaspora ilişkileri devletlerarası diplomatik ilişkilerin
gelişmesinde önemli rol oynamaktadır.
Diasporalar olarak adlandırdığımız gruplar aynı bir kökene, tarihi değerlere sahip
olup başka bir ülkede yaşayan toplumları ifade etmektedir. Bu toplumların diasporik
kimlik oluşturmaları için kendi ait oldukları devlete, topluma bağlılıklarının, özlem ve
sevgi duygularının olması asıl şarttır. Dolayısıyla, diaspora olarak tanımlanan, başka
bir devlet arazisinde yaşayan toplumlar kendi toplumlarının, devletlerinin çıkarları
için gereken faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Günümüzde bunun en yaygın örneği
olarak ABD’de mevcut olan diasporaların siyasi faaliyetlerini gösterebiliriz.
