Latin Amerika, özellikle Soğuk Savaş dönemi sonrasında ideolojik
mücadeleler, silahlı örgütler, Amerika destekli çeteler gibi birçok
unsurun içerisinde yer almış bir bölgedir. Farklı ideolojik tarafların
birbirleri ile yaşadığı çatışmalar bölgeyi uzun bir süre etkisi altına
almış ve bu olayların sonucunda Latin Amerika büyük güçlerin
mücadele alanı durumuna gelmiştir.
Latin Amerika’da özellikle Arjantin ve Şili, darbe tehditlerinin en çok
yaşandığı ülkeler olarak öne çıkıyor. Guatemala, Panama ve Dominik
Cumhuriyeti gibi ülkeler de darbe sonucunda iktidar değişikliği
yaşayan ülkeler olarak biliniyor.
Soğuk savaş dönemi, farklı kutupların ideolojik mücadelelerinin
sergilendiği bir dönem olmuştur. Latin Amerika’da bu
mücadelelerden payını alan bölgelerin başında geliyor. Dünyanın
güçlü ülkelerinin siyasi, askeri ve ekonomi başta olmak üzere diğer
alanlarda da birbirlerine karşı verdikleri mücadelelerin etkisi
bölgede net bir şekilde görülmüştür.
ŞİLİ ASKERİ DARBESİNİN 50.YILI
Latin Amerika’nın fark dönemlerinde, baskıcı iktidarlara karşı her
zaman silahlı mücadele bir mücadele ve başkaldırı biçimi olmuştur.
Şili’de 1964 yılında Sosyalist Parti’nin başkan adayı Salvador
Allande’nin hitabet biçimi ve halkına söylemiş olduğu vaatler dışında
sosyalist kesim, Latin Amerika’nın diğer ülkelerinde ve toplumsal
farkındalığın engellenemez biçimde kitleleri harekete geçiren bir
motivasyon olmuştur.
O dönemde Latin Amerika’da yaşanan sosyalist dalga, Şili’yi de
etkisi altına almış ve halkın bu yönde harekete geçmesine neden
olmuştur. Sosyalist dalgalanmaya karşılık olarak devletçi akımlarda
güçleniyor ve birçok ülkenin başında bu ideolojileri takip eden
devlet adamları bulunuyordu.
Latin Amerika’da yaşanan bu sosyalist
dalgaya karşı gelenlerin başında ise ABD
geliyor. Şili’de seçim ile iktidara gelen
Salvador Allande’nin de darbe ile iktidardan
indirilmesinin arkasında da ABD bulunuyor.
Amerika Birleşik Devletleri’nin istihbarat
örgütü CIA, Salvador Allande’yi iktidardan
indirebilmek için Şili ordusu ile birlikte
hareket etmiş ve 3 yıl içerisinde yaklaşık 8
milyon dolar harcama yapmıştır.
Darbenin gerçekleşmesinin ardından gelen
süreçte, Şili Ulusal Stadyumu bir toplama
kampı olarak kullanılmış ve yaklaşık 40.000
kişi burada işkence görmüştür. Daha sonraki
süreçte ise Allande destekçisi olduğu
belirlenen yaklaşık 130.000 kişi darbe rejimi
mahkemelerince tutuklanmıştır.
Askeri darbenin başında bulunan Ramon
Pinochet, 17 yıl boyunca askeri hükümetini
devam ettirmiş ve bu dönem sürecini
kapsayan raporlara göre Allande destekçisi
olduğu belirlenen 2300 kişi Pinochet güçleri
tarafından öldürülmüştür.
Darbe rejimi lideri Ramon Pinochet, 10 Aralık
2006 tarihinde geçirdiği kalp krizi sonucu 91
yaşında hayatını kaybetti. Pinochet, yıllar
boyunca muhalif sosyalist kesimin
mücadelelerine rağmen asla mahkemeye
çıkmamış ve yargılanmadan ölmüştür.
1954 GUATEMALA DARBESİ
Latin Amerika ülkelerinden Guatemala’da
ABD istihbarat örgütü CIA tarafından 1954
bir operasyon düzenlendi. Bu operasyon,
ülkedeki burjuvalara, kiliselere, paramiliter
yapılara ve çeşitli bu çeşit yapılara
dayanıyordu.
Yaşanan olaylar sonucunda Cumhurbaşkanı
Jacobo Arbenz, görevden ayrılmak zorunda
kalmış ve ülkede yaşanan işgal sonucunda
darbe yanlılarının lideri Carlos Castillo Armas
başkanlık koltuğuna geçti.
Darbe rejiminin iktidara geçmesi sonrasında
yaşanan devlet terörü ve ülkedeki iç
çatışmalar, Güney Amerika ülkesini yaklaşık
200 bin kişinin hayatını kaybedeceği bir iç
savaşa sürükledi. Toplama kamplarında
yaşanan katliamlar, Guatemala’yı tam
anlamıyla ABD’nin himayesi altına soktu.
1961 DOMİNİK
CUMHURİYETİ DARBESİ
Güney Amerika ülkesi Dominik
Cumhuriyeti’nde iktidarda bulunan Diktatör
Rafael Trujillo, Washington ile arasında
iplerin gerilmesi sonucunda 1961 yılında CIA
destekli operasyon sonucunda uğradığı
suikast nedeniyle öldürüldü.
Diktatör lider Trujillo’nun ölümünden sonra
sürgünden dönen Dominik Devrimci Parti
kurucusu Juan Bosch, 23 yıl yaşadığı sürgün
hayatından sonra ülkesine geri döndü ve
yapılan seçimler sonucunda başkanlığa geldi.
Halkına sunduğu vaatlerden en önemlisi olan
toprak reformu, burjuvazi ve kilise tarafından
oldukça eleştirilmişti İktidara geldikten iki yıl
sonra 1963 yılında darbe sonucu iktidardan
devrildi ancak bu yaşanan olaylardan iki yıl
sonra tekrar darbe sonucu iktidara geri
döndü.
ABD hükümeti, Guatemala’da yaşanan olayları öne sürerek
Bosch karşıtı güçlere destek vererek yaklaşık 42 bin asker ile
Dominik adasına çıkarma düzenledi. Ordunun baskısı ve tehditi
altında seçim propagandası yapamayan Bosch, 1966 yılında
gerçekleşen seçimleri kaybetti ve iktidardan ayrılmak zorunda
kaldı.
1964 BREZİLYA DARBESİ
Latin Amerika ülkesi Brezilya’da İşçi Partili Devlet Başkanı Joao
Goulart, şirketlerin emekçiler üzerinden elde ettiği haksız
kazançları Temel Reformlar Planı ile bitirerek sosyalist ülkelerle
yakın ilişkiler kurmaya başlayacağını açıklamıştı. ABD’de John F.
Kennedy ve Lyndon Johnson’ın Brezilya’yı tehdit edici söylemleri,
Washington hükümetinin Brezilya’ya karşı bir darbe planı
içerisinde olduğunu gözler önüne seriyordu.
Washington tarafından 1964 yılında “Operation Brother Sam” 31
Mart 1964 yılında hayata geçirildi ve Brezilya, 1985 yılına kadar
ABD hükümetinin kontrolünde askeri rejimler tarafından
yönetildi.
1989 PANAMA DARBESİ
Güney Amerika ülkelerinden Panama’da CIA’in en güvendiği
adamlardan biri olan Manuel Noriega, 1983 yılında ABD’nin
destek vermesiyle Panama’nın devlet başkanı oldu.
ABD’nin El Salvador ve Nikaragua gibi ülkelerde gerçekleştirdiği
operasyonlara da destek veren Manuel Noriega, 1980’li yılların
sonunda Washington ile gerilimler yaşamış ve ABD’nin gözünden
düşmüştü.
ABD istihbarat birimi CIA tarafından düzenlenen operasyonların
başarısız olması sonucunda ABD ülkeye işgal girişiminde
bulundu ve Manuel Noriega ABD ordusu tarafından alıkonularak
Washington’a götürüldü.
